محمد باقر قالیباف، فردی که از لباس نظامی بیرون آمد، در انتخابات ریاست جمهوری شرکت کرد، تبلیغاتی «بلریستی» براه انداخت، نهایتا شکست خورد و با ایجاد جناح‏های تازه در شورای شهر تهران به مقام شهرداری تهران رسید. عملکرد قالیباف تا پیش از انتخابات شورای شهر کاملا سیاسی بود. نقطه تمرکز وی حمله به رییس جمهور بود تا بدین وسیله حمایت باندهای قدرت و ثروت را جلب کند و برای خود پایگاه مستحکمی فراهم کند. اکنون پس از پیروزی در انتخابات تبلیغات سیاسی وی کاهش یافته و عملکردهای کاری بجای آن نشسته است. اما شایسته است بپرسیم ایدئولوژی قالیباف بعنوان یک مدیر اجرایی چیست؟ برای فهم این مساله نگاهی خواهیم داشت به نمادهای عملکرد غیر سیاسی شهردار تهران. البته آنچه درپی می‏آید برداشت‏های شخصی و غیرمستندی است که مناسب یک یادداشت شخصی است.

قالیباف را معمولا یک اصولگرا می‏دانیم اما چیزی که این انگاره را در ذهن من بشدت تضعیف کرد اقدام وی در راه‏اندازی موسسه مالی اعتباری شهر بعنوان کارگزار مالی شهرداری تهران بود. این بانک اقدام به وام دادن با بهره‏های بالا و دور زدن اجبارهای دولتی برای محدود کردن نرخ بهره نمود. از آنجا که مهمترین ویژگی اصولگرایان جدید مخالفت سرسختانه با ربا است شاید بی‏راه نباشد قالیباف را دست کم اصولگرا از نوع جدیدش ندانیم.

از دیگر مختصات اصولگرایی التزام به ساده‏زیستی است. قالیباف از زمانی که در نیروی انتظامی خدمت می‏کرد با نوسازی ناوگان خودروهای انتظامی با خودروهای لوکس خارجی بنز این اصل را نقض کرد. اگر چه نام بنز در ایران با نام رفسنجانی گره خورده است و او بود که با کاروانی از هفت بنز ضدگلوله به محل سخنرانی می‏رفت و اگر اشتباه نکنم در زمان او بود که بنزهای 190 پلیس در خیابان‏های تهران که انباشته از پیکان مدل 48 بود وارد شد و البته همان وقت هم پس از مدتی ترجیح دادند آنها را به ثروتمندان بفروشند. اکنون ناکارآمدی این خودروها برای ماموریت‏های کاری پرخطر با هزینه تعمیرات بالا مثل روز روشن شده است.

از کارهای خوبی که در دوران شهرداری قالیباف در تهران صورت گرفته است ساماندهی وضعیت جمع‏آوری زباله با نصب گسترده سطل‏های بزرگ است. البته این کار در کشورهای دیگر معمول است و عملیات اجرایی آن از زمان قبل از قالیباف شروع شده بود. ابتدا یک آگهی در روزنامه‏ها به چاپ رسید برای مسابقه طراحی سطل‏ها. سپس تولید آنها و کامیون های مربوطه شروع شد. مساله زباله در تهران تا پیش ازین به وضعیت بسیار بدی رسیده بود بنحوی که گاه باید در یک مسیر کیلومترها راه می‏رفتید تا به یک سطل زباله برسید و آنها هم سال‏ها بود که خالی نشده بودند، اکنون مساله بالکل حل شده است و ازین بابت باید از قالیباف تشکر کرد.

اجرای گسترده طرح پارکبان در دوران قالیباف از آن دسته سیاست‏ها بود که بسیار به خط اصولگرایی نزدیک بود. این طرح در زمان احمدی‏نژاد توسط یک دانشجوی اقتصاد هوادار مکتب اقتصادی گالبرایت به شهرداری تهران ارائه شد و در دوران قالیباف به اجرا درآمد. از آثار مثبت این طرح می‏توان به اشتغال گسترده، جبران ناکارآمدی پارکومترها، ساماندهی محل‏های پارک مهم و ایجاد آرامش خاطر برای رانندگان متقاضی پارک با هزینه‏ای اندک اشاره کرد. سیاستی دوقلوی پارکبان طرح «بازیافت زباله از مبدا» بود. رسمیت دادن به شغل «آشغال‏گردی» در درجه اول نفرت جامعه مرفه شهری را از فقرا کاهش داد و شغل آنها را بحق واجد بهره‏وری اقتصادی معرفی کرد که می‏تواند برخی کالاهای باارزش را بجای دور ریخته شدن به برخی چرخه‏های مصرف یا بازیافت بازگرداند. این طرح برای فقیرترین اقشار جامعه تعدادی شغل ایجاد کرد و در عین حال نوعی عملیات بازیافت حقیقی و گسترده را که برای داشتن یک جامعه مرفه لازم است کلید زد. البته این طرح نیز چندان نوآورانه نبوده است. در بسیاری از نقاط دنیا سیاست رسمیت دادن به آشغال‏گردی سال‏هاست بدلیل مزایایی که ذکر شد در دستور کار است.

گذشته ازین طرح‏ها، آنچه که منعکس‏کننده روحیه خود قالیباف است تلاش برای مکانیزه کردن خدمات شهری است. تلاشی که باید آنرا درست در جهت عکس طرح‏های پارکبان و بازیافت دانست. این طرح‏ هزینه خدمات را بالا می‏برد تا بتواند در مصرف نیروی کار صرفه جویی کند و این تنها با افزایش انرژی‏بری خدمات بدست می‏آید. چنین طرحی در کشورهای ثروتمند که دستمزد نیروی کار بالاست اقتصادی است اما در ایران که مشکل اصلی آن بیکاری است چندان طرح موفقی بنظر نمی‏رسد. و شاید به همین دلیل باشد که شاهد توقف نسبی این طرح‏ها هستیم.

آنچه از سبک مدیریتی قالیباف بدست می‏آید این است که وی با وجود برخی نقاط مثبت فاقد یک نوآوری شاخص و تحرک‏بخش و همچنین فاقد یک راهبرد یکدست برای اداره شهر است. در حالی که شماری از شهرداران معروف تهران بدلیل این دو ویژگی در یادها مانده‏اند. احمدی‏نژاد راهبرد ارتباط مستقیم با مردم و خدمت به فقرا را با قدرت در تمام سیاست‏ها پیاده کرد و بطور خاص در مهندسی ترافیک با استفاده از «دوربرگردان‏ها» که نوآوری شاخص وی بود تحولی ایجاد کرد. کرباسچی راهبرد یکپارچه مدرنیزاسیون غربزده و ثروت‏محوری را دنبال کرد و به احداث گسترده زیرساخت‏های ترافیکی پرداخت. اما قالیباف بجای اعمال سیاست صداقت و ایستادن بر آنچه به آن عمیقا اعتقاد دارد به تبلیغات بسیار رسوایی دست زده است. اجاره کردن روزنامه‏ها برای تبلیغات بنفع قالیباف و زدن آرم «طرح جهادی» به پشت کاور کارگران افغانی شهرداری و عکس‏های تبلیغاتی مطبوعاتی سیاستی است که در بلند مدت شکست می‏خورد. سیاست تبلیغاتی وی یک نقطه ضعف مهم اوست همانطور که سیاست تبلیغاتی هاشمی در انتخابات برعکس باعث شکست سنگین‏تر او شد. قالیباف نیز اکنون که مقامش محکم شده است شاید بهتر باشد بالکل از تبلیغات دست بکشد و به کار صرف بپردازد.